Heshtja e Liderëve dhe Kërcënimi i Demokracisë Kosovare
Lista Serbe, loja politike e Beogradit në Kosovë. Heshtja e Vetëvendosjes: dorëzim apo taktikë për të shmangur përplasjen e madhe? Kush e mbron Kushtetutën, kur liderët zgjedhin tërheqjen?
Në dhjetor të këtij viti, një dimër i ftohtë e përshkoi Prishtinën, duke reflektuar ngricën që po kaplonte korridoret e demokracisë së brishtë të Kosovës. Një vendim i Panelit për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP)1 përmbysi refuzimin fillestar të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ)2 për të çertifikuar pjesëmarrjen në zgjedhjet e shkurtit 2025 Listën Serbe, një entitet politik i akuzuar prej kohësh për destabilizimin e Kosovës dhe minimin e sovranitetit të saj. Vendimi i PZAP-së duket se nuk do të përballet me një qëndrim të palëkundur mbi parime, por me një heshtje dërrmuese të partisë në pushtet, Vetëvendosje (LVV), që duket se zgjodhi pasivitetin3 në vend të rezistencës. Për një parti që erdhi në pushtet me premtimin për të mbrojtur sovranitetin e Kosovës dhe sundimin e ligjit, kjo dorëheqje4 nga përgjegjësia përfaqëson jo vetëm një gabim politik, por edhe një dështim moral.
Themelet Kushtetuese të Sovranitetit të Kosovës
Kushtetuta e Republikës së Kosovës5 është e qartë në afirmimin e sovranitetit, demokracisë dhe integritetit territorial.
Neni 1 përkufizon këto parime, duke e deklaruar Kosovën si një shtet të pavarur, sovran dhe demokratik. Ky dokument është fryt i sakrificës, bashkëpunimit ndërkombëtar dhe rezistencës së një populli të vendosur për të formësuar të ardhmen e vet.
Megjithatë, Lista Serbe ka punuar sistematikisht kundër këtyre parimeve kushtetuese. Lidhjet e saj me Beogradin6 dhe organizimi i veprimeve që sfidojnë drejtpërdrejt sovranitetin e Kosovës7 përbëjnë një shkelje flagrante të themeleve të republikës. Neni 2 i Kushtetutës pohon se sovraniteti i takon popullit të Kosovës, dhe asnjë entitet nuk mund të minojë këtë parim.
Neni 44 (3) ndalon qartazi aktivitetet që synojnë nxitjen e urrejtjes etnike ose kërcënimin e rendit kushtetues. Në retorikën dhe veprimet e saj, Lista Serbe, e inkurajuar nga Beogradi8, qëndron në kundërshtim të hapur me këto parime.
Merrni parasysh ngjarjet e shtatorit 2023, kur paramilitarët e lidhur me udhëheqjen e Listës Serbe organizuan një sulm në Banjë9 të veriut të Mitrovicës, duke vrarë një polic të Kosovës dhe duke destabilizuar rajonin. Klauzola e supremacisë së Kushtetutës në Nenin 16 kërkon që të gjitha entitetet politike të operojnë brenda kornizës së saj. Megjithatë, Lista Serbe ka vepruar vazhdimisht si një dorë e zgjatur e agresionit të Serbisë10, jo si një pjesëmarrëse legjitime në proceset demokratike të Kosovës.
Precedentët Ndërkombëtarë: Domosdoshmëri për ta Mbrojtur Demokracinë
Në mbarë botën, demokracitë nuk kanë hezituar të përjashtojnë entitete veprimet e të cilave kërcënojnë integritetin kushtetues.
Në Gjermani, Gjykata Kushtetuese Federale shpërndau Partinë Socialiste të Rajhut në vitin 1952 dhe Partinë Komuniste në vitin 1956, duke përmendur qëllimet e tyre antikushtetuese.
Në Spanjë, partia separatiste baske Batasuna u ndalua në vitin 2003 për lidhjet e saj me grupin terrorist ETA. Këto raste nënvizojnë një parim themelor: demokracia nuk mund të tolerojë forca që kërkojnë shkatërrimin e saj.
Kosova përballet me një moment të ngjashëm vendimtar. Lejimi i Listës Serbe për të marrë pjesë në zgjedhje, pavarësisht të kaluarës dhe të tashmes së saj të dokumentuar si një entitet anti-kushtetues dhe i cili punon pandërprerë në minimin e sovranitetit, është ekuivalente me ftesën e destabilizimit në zemër të institucioneve të saj. Precedentët e vendosur nga vende si Gjermania dhe Spanja konfirmojnë se pjesëmarrja politike nuk është një e drejtë e pakushtëzuar; ajo varet nga respektimi i parimeve kushtetuese.
Rreziku për Kosovën
Për Kosovën, rreziku është ekzistencial. Lista Serbe ka vepruar në mënyrë të vazhdueshme si një krah i zgjatur për Serbinë, e kjo e fundit për Rusinë, dy shtete që mohojnë pavarësinë e Kosovës dhe punojnë aktivisht për ta minuar atë. Pjesëmarrja e kësaj partie në proceset demokratike të Kosovës nuk është çështje përfshirjeje; është çështje mbijetese.
Bojkotet institucionale të orkestruara nga Lista Serbe në veri të Kosovës11, manipulimi i saj në pjesëmarrjen e votuesve, bojkotimi i Kuvendit12 dhe përputhja me aktivitetet paramilitare serbe, ilustrojnë një model të qartë të përpjekjeve të tyre për ta përmbytur rendin kushtetues të Kosovës. Retorika e saj13, duke bërë thirrje për "bashkim me Serbinë" — nuk është vetëm një manovër politike; është një thirrje për kryengritje. Duke çertifikuar Listën Serbe, institucionet e Kosovës rrezikojnë të legjitimojnë një entitet politik që ka sfiduar hapur rendin kushtetues, sigurinë kombëtare dhe të qytetarëve të saj.
Roli i Vetëvendosjes: Një Test i Udhëheqjes
Për Vetëvendosjen, kjo krizë është një test i udhëheqjes së saj dhe përkushtimit ndaj idealeve që ajo i ka shpallur. Hezitimi i partisë për të sfiduar vendimin e PZAP-së në Gjykatën Supreme dhe, nëse është e nevojshme, për ta çuar çështjen në Gjykatën Kushtetuese, është shumë shqetësues. Ky hezitim buron nga një supozim fatalist: që gjyqësori do të qëndrojë në anën e Listës Serbe. Por qeverisja kërkon më shumë se dorëzim; ajo kërkon veprim.
Pse Shfrytëzimi i Të Gjitha Mjeteve Ligjore Është Jetik?
Krijimi i një Rasti Ligjor: Edhe nëse Gjykata Supreme vendos kundër qeverisë, paraqitja e një ankese krijon një dokumentim ligjor rezistence. Kjo tregon se institucionet e Kosovës janë të gatshme të sfidojnë forcat që minojnë demokracinë, duke vendosur një precedent për veprime të ardhshme.
Zbulimi i Dobësive Gjyqësore: Nëse gjykatat e Kosovës dështojnë të mbështesin parimet kushtetuese, kjo do të zbulojë dobësi sistemike që kërkojnë reformë urgjente. Vetëvendosje mund t’i përdorë këto dështime si bazë për ristrukturimin e sistemit gjyqësor dhe forcimin e masave mbrojtëse kundër aktorëve antikushtetues.
Sigurimi i Qytetarëve: Kosovarët kërkojnë udhëheqje që pasqyron rezistencën e tyre. Duke ndjekur çdo rrugë ligjore, Vetëvendosje mund të sigurojë qytetarët se mbetet e vendosur në mbrojtjen e integritetit të republikës.
Vendosja e Standardeve Ndërkombëtare: Trajtimi i Kosovës ndaj kësaj çështjeje do të ketë ndikim përtej kufijve të saj. Duke qëndruar e vendosur, qeveria mund t’u sinjalizojë aleatëve ndërkombëtarë se është e përkushtuar ndaj sundimit të ligjit dhe sovranitetit.
Pasojat e Mosveprimit
Kostoja e pasivitetit të Vetëvendosjes është e thellë. Lejimi i Listës Serbe për të marrë pjesë në zgjedhjet e shkurtit pa u sfiduar legjitimon agjendën e saj antikushtetuese dhe minon sakrificat e bëra për pavarësinë e Kosovës. Mosveprimi gjithashtu vendos një precedent të rrezikshëm: që forcat që veprojnë kundër shtetit mund të shfrytëzojnë dobësitë procedurale për të arritur qëllimet e tyre.
Për më tepër, mosveprimi rrezikon të largojë bazën e mbështetësve të Vetëvendosjes. Mbështetësit e partisë presin udhëheqje të guximshme, jo tërheqje të kujdesshme. Dështimi për të vepruar do të gërryejë besimin e publikut, duke nxitur cinizmin për gatishmërinë e qeverisë për të mbrojtur parimet e saj.
Lëvizja Vetëvendosje duhet të veprojë vendosmërisht. Ajo duhet të paraqesë një ankesë formale në Gjykatën Supreme, duke detajuar se si veprimet e Listës Serbe shkelin Kushtetutën. Nëse gjykata merr një vendim të pafavorshëm, qeveria duhet ta çojë çështjen në Gjykatën Kushtetuese, e cila shërben si mbrojtësi përfundimtar i rendit kushtetues të Kosovës.
Paralelisht, Vetëvendosje duhet të mobilizojë mbështetjen publike, duke angazhuar qytetarët dhe shoqërinë civile në një dialog për rreziqet që janë në lojë. Transparenca është kyçe; qeveria duhet të komunikojë përpjekjet e saj dhe sfidat me të cilat përballet, duke forcuar përkushtimin e saj ndaj sigurisë kombëtare, kushtetuetshmërisë dhe demokracisë.
Udhëtimi i Kosovës si një shtet demokratik është larg përfundimit. Institucionet e saj mbeten të brishta, sovraniteti i saj i kontestuar. Në këtë kontekst, vendimi për të çertifikuar Listën Serbe nuk është vetëm një çështje procedurale; është një provë e vendosmërisë së republikës.
Vetëvendosje ka një zgjedhje. Mund të dorëzohet ndaj fatalizmit, duke lejuar forcat e lidhura me Beogradin të gërryejnë shtetin nga brenda. Ose mund të ngritet në këtë rast, duke shfrytëzuar çdo mjet ligjor për të mbrojtur sovranitetin e Kosovës. Kjo nuk është thjesht një betejë ligjore; është një luftë për shpirtin e demokracisë së Kosovës.
Rreziqet nuk mund të jenë më të mëdha. Duke vepruar me vendosmëri, Vetëvendosje mund të riafirmojë përkushtimin e saj ndaj Kushtetutës, të rikthejë besimin e publikut dhe të vendosë një standard për llogaridhënien. Mosveprimi, megjithatë, rrezikon ta shndërrojë demokracinë e brishtë të Kosovës në një skenë mundësish të humbura dhe premtimesh të thyera. Populli i Kosovës meriton më mirë. Është koha që liderët e tyre të veprojnë.
I dashur lexues, nëse vlerësoni përpjekjet e mia për të mbrojtur të drejtën tuaj për informim dhe të ardhmen e vendit tonë, ju ftoj të kontribuoni.
Mund të bëni një donacion ose të abonoheni me pagesë. Çdo kontribut juaj është një gur themeli për të vazhduar të raportoj ndershmërisht dhe të hedh dritë mbi çështjet që kanë rëndësi për të gjithë ne.
Gazetaria e pavarur ka nevojë për mbështetjen tuaj për të ruajtur sovranitetin dhe integritetin tonë si komb.
Faleminderit që besoni dhe përkrahni këtë kauzë!
PZAP-ja urdhëron KQZ-në që ta certifikojë Listën Serbe — KOHA Ditore.
Lista Serbe nuk certifikohet nga KQZ-ja për zgjedhje — KOHA Ditore.
VV-ja s'do të ankohet për vendimin e PZAP-së që urdhëron certifikimin e Listës Serbe — KOHA Ditore.
Serb Party Pushes Belgrade’s Agenda in Kosovo — Balkan Insight.
Security in the Western Balkans — UK Parliament Report.
Kosovo Serb Kingpin Radoicic Takes Responsibility for Weekend Shootout — Balkan Insight.
Vucic Meets Kosovo Serbs Alongside Wanted Radoicic — Prishtina Insight.
Lista Serbe bojkoton votimin për shkarkimin e kryetarëve në veri — KOHA Ditore.
Lista Serbe bojkoton Kuvendin, por jo pagat — Radio Evropa e Lirë.
Lista Serbe: Qëllim të vetëm kemi rrëzimin e Qeverisë së Kurtit — Radio Evropa e Lirë.