Një udhëtim në zemrën e revoltës siriane: Kujtime nga Aleppo
Në zemër të Aleppos, zhurma e të shtënave heshti kur një revolucionar i panjohur më shpëtoi jetën, pa kërkuar asgjë.
Në qershor të vitit 2012, gjatë kulmit të konfliktit sirian, shkrova një nga reportazhet më të paharrueshme të karrierës sime, të botuar për Gazetën Jeta në Kosovë, një projekt i rrjetit prestigjioz të Ballkanit për Gazetari Hulumtuese (BIRN), nën drejtimin e gazetares së shquar Jeta Xharra. Ishte një periudhë kur trazirat në Siri po përshkallëzoheshin, dhe unë pata privilegjin, dhe përgjegjësinë, të raportoja nga fronti, duke ofruar një pasqyrë të drejtpërdrejtë për një audiencë të etur për të kuptuar thellësisht zhvillimet ndërkombëtare.
Dymbëdhjetë vite më vonë, ndërsa regjimi sirian po shënon fundin e tij, dua të ndaj me ju këtë kujtim të jashtëzakonshëm, një rrëfim personal dhe profesional që sjell jo vetëm dramën e një lufte shkatërruese, por edhe historinë e guximit të një populli që nuk hoqi dorë nga ëndrra për liri. Ky reportazh, i shkruar në gjuhën shqipe, mbetet një nga dëshmitë më të gjalla të përvojave që e formësuan rrugëtimin tim si gazetar.
Aleppo dhe Revolucionari i Panjohur
Është mëngjes, e premte, 8 qershor. Ne duhet të nisemi për udhëtimin e shumëpritur dhe të gjatë nga qyteti verior Mare drejt provincës veri-perëndimore të Republikës Arabe të Sirisë, Aleppo.
Duke u bashkërenduar me revolucionarët sirianë, duhej të hipnim në një mini-bus, i cili ishte organizuar vetëm për mua dhe dy miqtë e mi, me të cilët isha në detyrë për magazinën gjermane “Spiegel”.
Mini-busi mund të transportonte tridhjetë (30) njerëz. Njëzetë e shtatë të tjerë duhej t’i gjenim doemos për të përmbushur rregullin e transportit normal, për të arsyetuar udhëtimin e këtij karvani tridhjetëkilometërsh, mespërmes një serie pikash kontrolli të vendosura nga ushtria shtetërore e Republikës Arabe të Sirisë. Ne të tre, e për ne u gjetën edhe njëzet e dy “statistë”, duhej të uleshim në ulëse jo të afërta me njëri-tjetrin. Unë duhej të ulesha në fund të busit, miku im gjerman në mes si dhe siriani, i cili ishte në detyrë si përkthyes yni, duhej të luante biletashitësin krejtësisht në fillim të karrigeve.
Për dallim nga ditët tjera, që nga mesi i muajit maj që kur gjendem këtu, nuk kishim njerëz të armatosur të cilët na u bënë mburojë jona jo në pak raste kur ushtria e presidentit Bashar Al-Assad na sulmonte në vendet ku ishim të strehuar, por njerëz që gjithsesi na premtonin se do të na mbronin me çdo kusht në rast se ngjan që, siç thoshin ata (aktivistët), të provokohemi nga autoritetet e vendit për të verifikuar identitetin e njërit prej ne treve që kishim hyrë ilegalisht në Siri.
Para se të niseshim drejt këtij rrugëtimi, diskutuam bashkë, për atë që do të mund të na ndodhte nëse na ndalon ushtria dhe kërkon identifikimin tonë. Ne e hëngrëm, e pati puna jonë, pra, potencialisht do të ekzekutoheshim, ose do të burgoseshim dhe torturoheshim duke na mbajtur në burg në kohë të pacaktuar. Por, të vendosur për të vizituar qytetin e pashkelur ndonjëherë nga mediat të huaja që kur trazirat u shfaqën, u nisëm.
Deri në qytetin industrial arritëm mirë. Rruga ishte përplot gurë dhe gropa. Kjo për shkak të bombardimeve si dhe makinerive të rënda ushtarake që kishin shkelur autostradën, e të cilat kishin bombarduar fshatrat përreth. Hyrja e qytetit të Aleppo’s ishte një pamje e qetë. Në dukje të parë nuk shihje diçka të jashtëzakonshme, njerëzit, kryesisht burra dhe gra të moshuara, po ecnin rrugëve të gurta përskaj ndërtesave shtatëkatëshe të cilat ishin thuajse të gjitha prej betoni.
Në ballkonet e tyre shihje përplot rroba të cilat ishin varur në tel për tu tharë. Aleppo dukej qetë sepse revolucionarët po punonin disa në punëtori për t’i përgatitur sloganet, parullat dhe flamujt e revolucionit, e disa ishin të zënë me organizimin dhe verifikimin e situatës së sigurisë, ngase ne kishim arritur para orës 12.45, atëherë kur duhej të falej namazi i së premtes. Gjithsesi, tutje në brendi të qytetit, filluam të dëgjonim zërat e hoxhallarëve që mbanin fjalimin e së premtes, duke lexuar Kur’an para besimtarëve. Nuk rekomandohej t’i vizitonim për arsye të sigurisë.
Aktivistët revolucionarë zbrisnin nga dy ose nga tre, në nën-stacione të ndryshme, kryesisht në ato që gjendeshin në afërsi të xhamive. Ata duhej të bashkoheshin me turma të ndryshme njerëzish të cilët do të nisnin protestën menjëherë pas lutjeve të së premtes. Ndërkohë ne u strehuam në një shtëpi private me një pritje jashtëzakonisht të ngrohtë, pasi që revolucionarët e Aleppo’s nuk ishin vizituar nga gazetarë të huaj që nga tetori i vitit të kaluar. Por dorën në zemër sirianët edhe janë popull që ja vlen ti takosh. Janë njërëzisht të mirë.
“Askush s’po merr guximin të na vizitojë, ju ndihmoftë Zoti që keni ardhur të raportoni për përjetimet tona”, tha një nënë nga kuzhina e cila, sipas rregullave islamike, nuk duhej të na takonte. Thënien e saj na e përktheu miku ynë që përkthente për ne. Mëngjesin e hëngrëm aty. Qyteti Aleppo, ku më herët po dëgjohej vetëm zhurma e zërave të hoxhallarëve, tanimë ishte mbushur nga studentët dhe qytetarët e kësaj province të cilët kishin filluar të marshonin nga të gjitha xhamitë drejt qendrës kryesore të qytetit, për të manifestuar pakënaqësitë e tyre ndaj sistemit politik të vendit, i cili për më shumë se një vit po vret qytetarë të pafajshëm gra, fëmijë, burra dhe djem të rinj e të pa-armatosur, duke mos kursyer as gazetarët e huaj, të cilët vijnë për të treguar atë që po ndodhë këtu.
Koha për të lëvizur. Duhej të dilnim nga shtëpia për t’u fshehur në kulmin e një ndërtese ku protesta supozohej se do të zhvillohej, për shkak se agjentët sekretë të sigurimit shtetëror të quajtur “SHABIHA” do të mund të na shihnin dhe si rrjedhojë potencialet ishin të jashtëzakonshme që të bëheshim cak i armëve të tyre ose të provonin për të na arrestuar, gjë që do të rrezikonte shumë jetë të aktivistëve revolucionarë.
Ne u vendosëm në një ndërtesë dritarja e së cilës do të ishte dritarja jonë e filmimeve, por për fatin tonë të keq, protestuesit ishin parandaluar të marshonin në atë drejtim nga forcat e shumta policore të cilët mbanin në duar armë të gjata të llojit AK47, e të cilët padyshim që gjuanin në drejtim të protestuesve
Tani për ne më nuk kishte dritare të informimit. Ishte koha të merrnim një vendim dhe lëvizëm nga ndërtesa drejt turmave ani pse po i dilnim përballë një rreziku serioz. Zbritëm nga ndërtesa e gurit. Aty një valë protestuesish na vërshoi duke brohoritur dhe alarmuar qytetarët “ikni, ikni, ikni se SHABIHA”. U bë lëmsh. Ne të tretë e humbëm njëri-tjetrin, mua më kapi përdore një nga revolucionarët dhe vazhdova vrapit bashkë me të. Një makinë xhip me dyert e gjelbra në të cilën shkruante “POLICE” po na ndiqte pas dhe prej saj disa njerëz me rroba civile të armatosur po gjuanin breshëri plumbash. Unë isha në një krizë të tmerrshme të momentit, të fotografoj apo të vazhdoj me vrapin, por edhe sikur do të bëja atë ‘budallallëk’ në atë moment kritik, revolucionari i cili më kishte kapur për dore nuk më lëshonte duke më tërhequr në rrugët e panjohura të Aleppos.
Në një moment ne u ndamë nga turma protestuese, u futëm në një rrugicë, makina e policisë kaloi. Menduam se shpëtuam, por ata u kthyen. Rrugica nuk kishte dalje. Unë thjesht kisha një besim në vetën time se do të jetoj për ta rrëfyer tregimin. Nuk ishte dita e vdekjes. Revolucionari i panjohur më tërhoqi për dore duke u futur shkallëve të podrumit të një ndërtese, në të cilin kishte plot shkarpa të hekurta, aty ai më mbuloi mua dhe vetën e tij me kapaket e makinerive të ndryshme të kuzhinës që ishin hedhur aty e që i gjente, dhe më tha: “Shhhhh….!!!”; ehh, këtë po e kuptoja tani.
Policët kaluan përskaj ndërtesës, ata komunikonin në gjuhën arabe. Nuk ja kisha idenë, por nga ngjyra e zërit kuptohej se ishin të nervozuar. Qëndruam në atë vend për më shumë se një orë, ndërkohë miku im revolucionar më kërkoi të rrija aty, derisa ai doli për të shikuar nëse kishte diçka në lagje.
Një qetësi dhe rrëqethje po më përshkonte trupin, qetësi që më bëhej se shtrihej në tërë lagjen. Aty nuk kishte drita, ishte bërë errësirë që të fuste trishtimin. Në ato momente telefoni im cingëroi duke më tmerruar. Ishte reporteri gjerman, duke dashur të dinte nga jam. I thash nuk e di, jam në një podrum, po pres dikë të vijë të më marrë. Derisa po flisja me të, revolucionari u kthye, dhe ja kalova telefonin të fliste me reporterin gjerman, pasi që ky fliste arabishten. Ata dy u kuptuan se ku do të takoheshim. Në lëvizje e sipër nga rrugica, përsëri hasëm një turmë protestuesish. Nuk durova më, fillova të fotografojë, por kuptohet duke ikur njëkohësisht. Tek një xhami në qytet, aty arriti një makinë e panjohur në të cilën duhej të hyja së bashku me shokun tim të ditës; revolucionarin shpëtimtar.
Ata më sorollatën në pika të ndryshme të qytetit për të shikuar mundësitë e fotografimit, unë arrita t’i dokumentoj disa pamje, por asnjëherë ato të cilat i kam parë dhe përjetuar me sytë dhe emocionet e mia. Çfarë është më interesantja, unë pashë se qeveria po trishtohej nga qytetarët e vetë. Kjo dukej në sytë e policisë, në pikat e kontrollit përmes të cilave po kalonim. Edhe qytetarët e këtij vendi e shikonin qeverinë njëjtë, por për dallim prej saj, ata nuk kishin frikë. Tanimë ata shpesh nuk e shohin problematike edhe nëse do të vdesin. Të vetëdijshëm se mund të vriten nga autoritetet e vendit, ata po protestojnë përditë, pandalshëm.
Krejtësisht në mbrëmje arrita të takohesha përsëri me dy bashkëpunëtorët e mi në një protestë të pas orës nëntë (9, mbrëmje) e cila zgjati jo më shumë se një orë, pasi që “SHABIHA”-t sulmuan turmën e protestuesve me shkopinj elektrikë dhe turma u shpërnda.
U raportua për protestues të lënduar, por verifikimi i këtyre informacioneve ka qenë dhe mbetet jashtëzakonisht i vështirë, duke qenë se edhe gazetarët janë cak i armëve të pushtetit të presidentit Bashar Al-Assad.
As revolucionarin e panjohur nuk arrita ta takoj më, ai u zhduk diku në turmën e bashkëveprimtarëve të tij.
Kujtime që marrin frymë përmes sakrificës së tyre
Dymbëdhjetë vite më vonë, kujtimet e asaj periudhe më vijnë si një furtunë emocionesh që përmbys çdo përpjekje për t’i mbajtur larg. Kujtoj tre njerëz të shtrenjtë që nuk janë më, fytyrat e tyre, buzëqeshjet dhe kurajën që bartnin në shpirt, dhe ndjej një boshllëk që kurrë nuk mund të mbushet. Ata ishin më shumë sesa udhëheqës apo shokë; ata ishin fryma e atij revolucioni, shpirtra të guximshëm që luftonin për një të ardhme më të drejtë.
Por ata nuk ishin vetëm. Ishte një popull i tërë, një masë e heshtur dhe e përvuajtur që më priti me respekt, më ushqeu kur isha i uritur, më fshehu kur isha i ndjekur dhe më ndihmoi të mbijetoj, për të qenë sot gjallë, për të kujtuar dhe për të shkruar për ta. Janë ata njerëz të zakonshëm, revolucionarët e panjohur, nënat që ofronin gjithçka, dhe të rinjtë që ngriheshin përballë një të keqeje të pafund, që më dhanë forcën për të vazhduar.
Dhe ndërsa unë qëndroj sot, duke marrë frymë në liri, e di se kjo liri e imja është blerë me sakrificat e tyre. Çdo fjalë që shkruaj, çdo kujtim që ndaj, është një homazh për ata që nuk jetojnë më dhe një premtim se historia e tyre nuk do të harrohet kurrë. Ata jetojnë në kujtimet e mia dhe në fuqinë e historive që më lanë për të treguar. Ata janë heronjtë e vërtetë
