Shqipëria e Edi Ramës: Progres apo Plaçkitje?
Udhëheqja e Edi Ramës është një fasadë progresi, që fsheh shkatërrimin mjedisor, klientelizmin dhe korrupsionin, duke e shitur të ardhmen e Shqipërisë për investime të huaja afatshkurtra.
Në lojën komplekse të shahut të politikës ballkanike, Kryeministri shqiptar Edi Rama prej kohësh është paraqitur si një strateg i aftë—një lider vizionar që transformon një shtet post-komunist në një histori suksesi europian modern. Megjithatë, zbulimet e fundit të raportuara nga The Washington Post kanë zhveshur lëkurën e maskës së kujdesshme të udhëheqjes së Ramës, duke nxjerrë në pah një realitet të shqetësueshëm të korrupsionit, degradimit mjedisor dhe klientelizmit, që kërcënon të zhbëjë dekada të tëra përparimi në Shqipëri. Kjo nuk është historia e një lideri që drejton kombin e tij drejt përparimit, por më tepër një tregim i një njeriu, prioritetet e të cilit janë të zhytura në përfitime personale dhe një vizion shkurtpamës të zhvillimit që sakrifikon të ardhmen e vendit për hir të fitimeve afatshkurtra personale dhe pritshmërive të miratimit ndërkombëtar.
Edi Rama, për vite me radhë, e ka tregtuar veten si arkitektin e një Shqipërie të re, një vend që shkund pluhurin e së kaluarës së tij komuniste dhe hyn me besim në arenën globale. Ai ka reklamuar rritjen ekonomike, projektet e infrastrukturës dhe investimet ndërkombëtare si shtyllat e administratës së tij. Por, nën këtë fasadë të shkëlqyeshme qëndron një e vërtetë shumë më e errët. Qeverisja e Ramës, larg nga të qenit një fener i përparimit, është e mbushur me dështime sistematike, gabime etike dhe një mosrespektim alarmues për strukturën mjedisore dhe sociale të Shqipërisë.
Artikulli i The Washington Post, ndërsa fokusohet kryesisht në planet e diskutueshme të Jared Kushner (dhëndrri i ish-Presidentit dhe kandidatit për President të SHBA-së Donald Trump) për të zhvilluar një resort luksoz në bregdetin e paprekur të Shqipërisë, pa dashur nxjerr në pah bashkëpunimin e administratës së Ramës në lehtësimin e ndërmarrjeve të tilla të papërgjegjshme. Projekti, i cili kërcënon të shkatërrojë një nga ekosistemet e fundit të paprekura bregdetare në Mesdhe, nuk është një incident i izoluar, por më tepër përfaqëson qasjen më të gjerë të Ramës në qeverisje—një stil qeverisjeje që iu jep prioritet interesave të investitorëve të huaj dhe elitave politike mbi mirëqenien e popullit shqiptar dhe trashëgimisë së tij natyrore.
Mandati i Edi Ramës si Kryeministër ka parë një model shqetësues të shkatërrimit mjedisor, të maskuar si zhvillim ekonomik. Ndryshimet e fundit në ligjet e Shqipërisë që mbrojnë peizazhet e saj natyrore janë një shembull i qartë i kësaj. Këto ndryshime, të cilat lehtësojnë rrugën për resortin e Kushner, kanë kthyer në efekt zonat e mbrojtura të Shqipërisë në një arenë të hapur për zhvilluesit e turizmit luksoz. Ajo që dikur ishte një strehë e mbrojtur ligjërisht për speciet e rrezikuara dhe peizazhet e paprekura, tani është në mëshirë të buldozerëve dhe ekipit të ndërtimit, të gjitha falë gatishmërisë së Ramës për të përulur rregullat për ata që mund të paguajnë çmimin.
Peizazhi i Mbrojtur Vjosë-Nartë, ku projekti i Kushner pritet të zhvillohet, nuk është thjesht një tokë çfarëdo. Është një ekosistem i brishtë, shtëpi për specie të rrezikuara si pelikani, flamingoja dhe breshkat detare të njohura si "loggerhead" — krijesa që mbështeten në qetësinë e pandërprerë të këtij mjedisi për të mbijetuar. Për vite me radhë, kjo zonë është njohur si një habitat jetësor, një bastion i fundit i biodiversitetit në një rajon gjithnjë e më shumë të kërcënuar nga zhvillimi i pakontrolluar. Megjithatë, nën mbikëqyrjen e Ramës, kjo strehëz po përgatitet të bëhet viktima më e re e garës së gabuar të Shqipërisë drejt ashtuquajturës modernizim.
Vendimi i Ramës për t’i hapur këto toka të mbrojtura për turizmin luksoz nuk është asgjë më pak se një tradhti—një tradhti ndaj popullit shqiptar, ndaj brezave të ardhshëm dhe ndaj komunitetit ndërkombëtar që ka mbështetur gjatë ruajtjen e këtyre thesareve natyrore. Kjo nuk është përparim; është vandalizëm mjedisor, i maskuar me gjuhën e zhvillimit ekonomik. Është një lëvizje që ka për prioritet përfitimin financiar të menjëhershëm të një grupi të zgjedhur—investitorëve të huaj, politikanëve të korruptuar dhe manjatëve të biznesit—mbi qëndrueshmërinë afatgjatë dhe integritetin e mjedisit natyror të Shqipërisë.
Por kostot mjedisore janë vetëm një pjesë e historisë. Ky projekt zhvillimi gjithashtu nxjerr në pah një model thellësisht shqetësues në politikën e jashtme të Ramës—një model i afërsisë me aktorë të fuqishëm të huaj me të kaluar të dyshimtë për të drejtat e njeriut, të gjitha në emër të tërheqjes së investimeve. Përfshirja e Jared Kushner në Shqipëri, e mbështetur nga petrodollarët sauditë, është një shembull flagrant i kësaj. Lidhjet e Kushner me Princin Saudit të Kurorës Mbretërore Mohammed bin Salman, një njeri që besohet gjerësisht të ketë urdhëruar vrasjen brutale të gazetarit Jamal Khashoggi, duhet të shqetësojnë çdo udhëheqës të përgjegjshëm. Megjithatë, për Ramën, këto lidhje duket se janë me pak rëndësi, për sa kohë që paratë vazhdojnë të rrjedhin. Vrasjet në shqipëri janë rutinë tanimë për qytetarin shqiptar nën pushtetin e Edi Ramës të afërt me krimin e organizuar.
Gatishmëria e Ramës për të bashkëpunuar me figura moralisht të diskutueshme ngre pyetje serioze rreth busullës së tij etike dhe motivimeve të vërteta pas vendimeve të tij në politikën e jashtme. A është ky lloji i udhëheqjes që Shqipëria ka nevojë? Një udhëheqje që është e gatshme të injorojë shkeljet e të drejtave të njeriut dhe shkatërrimin mjedisor në këmbim të premtimit të investimeve të huaja? Kjo nuk është sjellja e një lideri parimor; është sjellja e një njeriu që është më i interesuar të mbushë xhepat e tij dhe të sigurojë trashëgiminë e tij politike sesa të ruajë të ardhmen e vendit të tij.
Realiteti shqetësues është se vizioni i Edi Ramës për Shqipërinë është thelbësisht i gabuar. Qasja e tij ndaj zhvillimit bazohet në një dikotomi të rreme: ideja se rritja ekonomike dhe mbrojtja mjedisore janë reciprokisht përjashtuese dhe se për të arritur njëra, tjetra duhet të sakrifikohet. Kjo është një pikëpamje rrezikshëm e thjeshtuar dhe një që është hedhur poshtë herë pas here nga ekspertët në të gjithë botën. Zhvillimi i qëndrueshëm nuk është vetëm i mundur; është thelbësor për shëndetin afatgjatë të çdo kombi. Por kjo kërkon një lider që është i gatshëm të mendojë përtej ciklit të ardhshëm zgjedhor, përtej xhepave të tij, përtej marrëveshjes së ardhshme të investimeve të huaja dhe të t’ju jap prioritet nevojave të mjedisit dhe të njerëzve mbi kërkesat e investitorëve ndërkombëtarë.
Fatkeqësisht, Edi Rama nuk është ai lider. Rezultatet e qeverisjes së tij flasin vetë: një seri projektesh të nxituara dhe të menduara dobët për zhvillim, që kanë lënë një gjurmë të shkatërrimit mjedisor dhe shoqëror pas tyre. Nga shkatërrimi i pyjeve të lashta për të hapur rrugën për resortet luksoze, deri te rivendosja e kufijve të zonave të mbrojtura për të akomoduar investitorët e huaj, politikat e Ramës kanë vënë vazhdimisht interesat e disave mbi nevojat e shumicës. Ky nuk është përparim; është shfrytëzim, i thjeshtë dhe i qartë. Është plaçkitje.
Çfarë është ndoshta më shqetësuese në gjithë këtë situatë është hipokrizia e pastër e retorikës së Edi Ramës. Ai prej kohësh e ka portretizuar veten si një kampion të mbrojtjes së mjedisit, madje duke shkuar aq larg sa të themelojë një park kombëtar përgjatë lumit Vjosa, një nga lumenjtë e fundit të lirë të rrjedhës në Evropë. Megjithatë, në të njëjtën kohë, ai ka qenë duke ç’montuar në heshtje mbrojtjet që supozohet të ruajnë trashëgiminë natyrore të Shqipërisë. Ky është një rast klasik i thënies së një gjëje dhe bërjes së një tjetre—një strategji e dyfishtë që ka lejuar Ramën rrejshëm të mirëmbajë imazhin e tij si një lider progresiv, edhe atëhere kur nën vëzhgimin e tij ndodh shkatërrimi sistematik i mjedisit të vendit të tij.
Por dëmi i shkaktuar nga udhëheqja e Ramës shkon përtej mjedisit. Qasja e tij ndaj qeverisjes gjithashtu ka thelluar pabarazitë shoqërore dhe ekonomike që kanë pllakosur Shqipërinë prej kohësh. Lloji i zhvillimit që promovon Rama—resorte të shkëlqyera, vila luksoze dhe turizëm i nivelit të lartë — ku përfiton vetëm një elitë e vogël përfshirë vetë Rama, ndërsa shumica e shqiptarëve luftojnë për të mbijetuar me tehet e dyfishta të thikave të mbijetesës. Punët e krijuara nga këto projekte shpesh janë me paga të ulëta dhe të pasigurta, duke ofruar pak në drejtim të sigurisë afatgjate ose stabilitetit ekonomik. Ndërkohë, fitimet po asimilohen nga investitorët e huaj dhe zyrtarët e korruptuar, duke lënë shqiptarët e zakonshëm me pak për të treguar për shkatërrimin e trashëgimisë së tyre natyrore dhe kulturore.
Udhëheqja e Edi Ramës gjithashtu ka kontribuar në një ndjenjë në rritje të përjashtimit dhe zhgënjimit mes popullit shqiptar. Taktikat e tij të rënduara të qeverisjes—mbyllja e zërave kritikë, injorimi i shqetësimeve të komuniteteve lokale dhe shtyrja përpara e projekteve të diskutueshme pa konsultime të duhura—kanë gërryer besimin publik dhe kanë thelluar ndarjen midis qeverisë dhe të qeverisurve. Kjo nuk është sjellja e një lideri demokratik; është sjellja e një autokrati të afërt me atë përtej kufijve në Beograd, i cili është më i interesuar për të konsoliduar pushtetin sesa për t’i shërbyer nevojave të popullit të tij.
Protestat e fundit kundër ndryshimeve ligjore që lehtësuan projektin e Kushner janë një shenjë e qartë e zhgënjimit në rritje mes shqiptarëve. Ambientalistët, liderët lokalë dhe qytetarët e zakonshëm kanë ngritur zërin e tyre kundër këtyre politikave shkatërruese, por shqetësimet e tyre janë injoruar nga një qeveri që është më e interesuar për të kënaqur investitorët e huaj sesa për të dëgjuar popullin e saj. Kjo është një rrugë e rrezikshme, një rrugë që rrezikon të largojë më tej popullin shqiptar dhe të shtyjë vendin drejt një pasigurie dhe trazire më të madhe.
Shqipëria e Edi Ramës nuk është një histori suksesi; është një tregim paralajmërues për atë që ndodh kur udhëheqësit humbasin nga sytë përgjegjësitë e tyre dhe bëhen të varur nga interesat e disave në kurriz të shumicës. Është një histori e shkatërrimit mjedisor, pabarazisë shoqërore dhe korrupsionit politik—një histori që duhet të shërbejë si paralajmërim për kombet e tjera që përballen me sfidat e zhvillimit.
Ka ardhur koha që Shqipëria të rishikojë rrugën e saj dhe të kërkojë më shumë nga udhëheqësit e saj. Edi Rama e ka pasur shansin e tij dhe ai ka dështuar. Ai ka dështuar të mbrojë trashëgiminë natyrore të Shqipërisë, ka dështuar të promovojë zhvillimin e qëndrueshëm dhe ka dështuar të qeverisë në një mënyrë që i shërben interesave të të gjithë shqiptarëve. Është koha për një drejtim të ri, një drejtim që i jep prioritet mjedisit, fuqizon komunitetet lokale dhe vendos mirëqenien afatgjate të kombit mbi përfitimet afatshkurtra të investitorëve të huaj.
Në fund të fundit, trashëgimia e Edi Ramës nuk do të jetë një trashëgimi e përparimit shoqëror, kulturor apo ekonomik e mjedisor, por një trashëgimi e mundësive të humbura dhe premtimeve të thyera. Ai do të kujtohet jo si lideri që e çoi Shqipërinë në të ardhmen, por si lideri që shiti të ardhmen e saj për një dorë argjendi. Dhe historia nuk do të jetë e butë me të për këtë.