Ura e Mitrovicës: Simbol i Dështimeve Ndërkombëtare
Kosova nuk duhet të mbahet peng i pazarëve ndërkombëtare me Serbinë. Diplomatët perëndimorë, duke favorizuar Beogradin, rrezikojnë shtetësinë tonë. Ka ardhur koha për llogaridhënie.
Rënia e Murit të Berlinit më 9 nëntor 1989 mbetet një nga momentet më triumfuese në historinë moderne, një ditë kur bota dëshmoi fuqinë e pamposhtur të qëndrueshmërisë njerëzore dhe dëshirën kolektive për liri. Në atë çast, ndërsa berlinezët shembën barrierën prej betoni që i ndau për gati tri dekada, simbolika ishte e qartë: ndarja po i hapte rrugë bashkimit, shtypja po zëvendësohej me çlirim. Pamjet e asaj dite u transmetuan në mbarë globin, duke vulosur rënien e Murit si fundin përfundimtar të Luftës së Ftohtë dhe një lajmëtar të ngjitjes së demokracisë.
Tridhjetë e pesë vjet më pas, Evropa mbetet e përhumbur nga jehonat e ndarjes në cepa të papritur. Në Mitrovicë, një urë qëndron si një kujtesë e fuqishme se aspiratat e kontinentit për unitet mbeten të papërfunduara. Ura e Mitrovicës, ose Ura e Ibrit siç njihet lokalisht, kalon lumin që ndan qytetin në jugun me shumicë shqiptare dhe veriun me shumicë serbe. Por, larg nga të qenit një pikë lidhjeje, ura është kthyer në një simbol të ndarjes së vazhdueshme dhe të trashëgimive të pazgjidhura të luftërave të Ballkanit. Mbyllja e saj e vazhdueshme është një akuzë e heshtur ndaj dështimit të diplomacisë ndërkombëtare për të sjellë pajtim të qëndrueshëm në këtë rajon.
Historia e Urës së Mitrovicës filloi në vitin 1999, në fund të luftës së Kosovës, kur ndërhyrja e NATO-s i dha fund një fushate brutale serbe të spastrimit etnik kundër shumicës shqiptare. Vetë lufta ishte kulmimi i dekadave tensione brenda Jugosllavisë, të përkeqësuara nga rënia e komunizmit dhe rritja e lëvizjeve nacionaliste. Kur NATO zbarkoi me trupat paqeruajtëse në Kosovë, ura u mbyll nën pretekstin e mbrojtjes së pakicës serbe nga hakmarrjet e mundshme shqiptare. Ajo që u mendua si një masë e përkohshme, shpejt u shndërrua në një gjendje gjysmë të përhershme të ndarjes.
Në dekadat që pasuan, Ura e Mitrovicës është kthyer në më shumë sesa një kalim i bllokuar; është një metaforë për bllokimin gjeopolitik që përcakton realitetin pas luftës të Kosovës. Siç kanë shkruar Hysamedin Feraj dhe Elvis Hoxha në analizën e tyre për Fondacionin Jean Jaurès, “Ura e Mitrovicës është kthyer në një rrotë shpërqendrimi,” një teatër ku ankesat lokale ndërthuren me lëvizjet e fuqive globale. Mbyllja e urës shërben jo vetëm për të izoluar komunitetet, por edhe për të vazhduar ndikimin strategjik të Beogradit mbi veriun e Kosovës. Kjo dinamikë ka lejuar Serbinë të ruajë kontrollin de facto mbi një rajon që zyrtarisht e humbi në vitin 2008, kur Kosova shpalli pavarësinë.
Për Enis Sulstarovën, sociolog në Universitetin e Tiranës, Ura e Mitrovicës përfaqëson dështimin e Bashkimit Evropian për të mbështetur siç duhet sovranitetin e Kosovës. Në analizën e tij, Sulstarova argumenton se hezitimi i BE-së ka inkurajuar qeverinë autokratike të Serbisë, të udhëhequr nga Aleksandër Vuçiç, të minojë shtetësinë e Kosovës si në mënyra të hapura ashtu edhe të fshehta. Fjalët e Sulstarovës janë goditëse: “Ura nuk është thjesht e mbyllur; është një teatër kontrolli.”
Simbolika e urave në historinë e Ballkanit është po aq e pasur sa edhe e ngarkuar me kuptim. Ura e Mitrovicës sjell ndër mend struktura të tjera ikonike, si Stari Most në Mostar, Bosnje, shkatërrimi i së cilës gjatë Luftës së Bosnjës u bë emblema e urrejtjes etnike në rajon. Rindërtimi i saj, vite më vonë, u festua si një dëshmi e pajtimit. Po kështu, kryevepra e Ivo Andriçit "Ura mbi Drinë" pasqyron historinë e trazuar të rajonit përmes një ure të vetme. Këto struktura, siç vërejnë me elokuencë Feraj dhe Hoxha, “ekzistojnë për t’u bërë ballë elementeve dhe për të lidhur jetët,” megjithatë në Mitrovicë, ura sfidon qëllimin e saj. Ajo është një pengesë fizike dhe simbolike, që nënvizon ndarjet e qëndrueshme të Ballkanit.
Lufta e Kosovës për njohje të plotë dhe sovranitet është thelbësore për historinë e Urës së Mitrovicës. Që kur shpalli pavarësinë, Kosova është përballur me një mori sfidash, nga institucionet paralele të mbështetura nga Serbia në veri deri te hezitimi ndërkombëtar për të njohur kufijtë e saj. Nën udhëheqjen e Kryeministrit Albin Kurti, Kosova ka bërë përparime në forcimin e autoritetit të saj mbi të gjithë territorin, duke ç’montuar strukturat e paligjshme, zgjeruar shërbimet shtetërore dhe inkurajuar kthimin e shqiptarëve të zhvendosur. Megjithatë, këto përpjekje janë përballur me kritika të tepruara nga fuqitë perëndimore, të cilat i kornizojnë ato si “provokuese” në vend që t’i shohin si të domosdoshme.
Qëndrimi i komunitetit ndërkombëtar ndaj Kosovës shpesh zbulon një standard të dyfishtë shqetësues. Ndërsa Beogradi ka forcuar lidhjet me Moskën, duke refuzuar të vendosë sanksione ndaj Rusisë dhe duke nxitur lidhje ekonomike me oligarkët e lidhur me Kremlinin, përballet me pak pasoja. Në kontrast të mprehtë, Kosovës shpesh i kërkohen standarde thuaja të pamundshme, çdo veprim i saj është i analizuar dhe i kërkohet përgjegjësi e dyfishuar përball veprimit të saj vetëmbrojtës kundrejt agresionit të Serbisë. Siç vërejnë Feraj dhe Hoxha, kjo dinamikë e ka shndërruar Urën e Mitrovicës në një “simbol të huajësimit,” ku mosveprimi i diplomatëve perëndimorë forcon ndarjen në vend që ta zgjidhë atë.
Në vitin 2024, në 35-vjetorin e rënies së Murit të Berlinit, Ambasadori Gjerman në Kosovë, Jörn Rohde, evokoi shpirtin e atij momenti historik, duke shkruar: “Liria nuk duhet të merret kurrë si e mirëqenë.” Ambasadori amerikan Jeffrey Hovenier përforcoi këtë ndjenjë, duke e quajtur rënien e Murit “një triumf të demokracisë dhe lirisë.” Megjithatë, këto fjalë tingëllojnë bosh kur krahasohen me mbështetjen e tyre të zhurmshme për mbajtjen e Urës së Mitrovicës të mbyllur. Kundërshtia e qartë midis retorikës dhe veprimeve të tyre zbulon kontradiktat në zemër të diplomacisë perëndimore në Ballkan.
Komuniteti ndërkombëtar në Kosovë duhet të vihet në qendër të kritikave më të ashpra për politikat e tyre të dështimeve të qëllimshme, që kanë mbajtur Kosovën peng të marrëveshjeve të tyre të turpshme me Serbinë, të lidhur me Kremlinin. Kjo aleancë e heshtur, e cila mbështet agjendat destabilizuese të Beogradit, është një sulm i drejtpërdrejtë ndaj sigurisë sonë kombëtare dhe integritetit të Kosovës si shtet. Nuk ka arsyetim që mund të pranohet për qëndrimet hipokrite të diplomacisë perëndimore, që kërkon nga Kosova të përkulet para presioneve serbe dhe të pranojë kërkesa që synojnë dobësimin e ekzistencës së saj.
Çdo qytetar i Kosovës dhe çdo mbështetës i lirisë dhe demokracisë duhet të ngrejë zërin kundër këtyre padrejtësive. Duhet të thërrasim në emër dhe të kërkojmë llogari për veprimet dhe mosveprimet e diplomatëve perëndimorë që mbajnë Kosovën të bllokuar në një gjendje të përhershme të tensioneve. Ky komunitet ndërkombëtar nuk ka të drejtë të përcaktojë fatin tonë duke na kërkuar të përmbushim diktatet e Beogradit, të cilat janë një sulm i kamufluar ndaj sovranitetit dhe të drejtave tona.
Ne jemi një komb që qëndron me vlerat e lirisë, demokracisë dhe drejtësisë. Këto janë vlerat tona dhe ato që na udhëheqin. Por nuk duhet të lejojmë që diplomatët perëndimorë në Kosovë të deformojnë këto parime duke i përdorur ato për të arsyetuar pabarazinë dhe imponimin e politikave që favorizojnë agresorët. Nuk mund të ketë liri për Kosovën kur përfaqësuesit ndërkombëtarë heshtin për veprimet destabilizuese të Beogradit, ndërsa ndëshkojnë çdo përpjekje të drejtë të Kosovës për të mbrojtur shtetësinë e saj.
Ura e Mitrovicës, e cila vazhdon të qëndrojë e mbyllur, është simboli më i qartë i këtij dështimi të ndërkombëtarëve. Ky nuk është vetëm një dështim diplomatik, por një akt i qëllimshëm për të mbajtur Kosovën të ndarë dhe të pafuqishme. Kjo strategji e fshehur përmes retorikës së stabilitetit është një akt tradhtie ndaj aspiratave të popullit tonë për liri dhe barazi.
Është koha që të thërrasim në emër të drejtësisë dhe të kujtojmë se e ardhmja e Kosovës nuk mund të diktohet nga interesat gjeopolitike të fuqive të mëdha. Kombi ynë duhet të qëndrojë i vendosur në mbrojtjen e vlerave që na udhëhoqën drejt pavarësisë. Dhe, ndërsa i qëndrojmë besnikë demokracisë dhe lirisë, duhet të refuzojmë çdo ndërhyrje që kërcënon ekzistencën tonë si shtet i pavarur. Bota duhet të na dëgjojë, dhe ne nuk do të heshtim.